Φίλοι του Τ.Μ.Θ.

Οι επαναστάσεις του 20ου αιώνα.

Ο 20ος αιώνας άρχισε δυναμικά για τη Φυσική. Η μορφή που καθορίζει την πορεία της εξέλιξης της Σύγχρονης Φυσικής είναι αυτή του Άλμπερτ Αϊνστάιν (Albert Einstein, 1879-1955). Με δύο άρθρα που δημοσίευσε το 1905, εισήγαγε δύο επαναστατικές έννοιες: τη Θεωρία της Σχετικότητας και ένα νέο τρόπο προσέγγισης της ηλεκτρομα- γνητικής θεωρίας που αποτέλεσε τη βάση της Κβαντικής Θεωρίας.

Αρχικά (1905) ο Αϊνστάιν εισήγαγε την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας στην οποία προσπάθησε να ενοποιήσει τη Μηχανική και την ηλεκτρομαγνητική θεωρία. Σύμφωνα με τη Θεωρία της Σχετικότητας καταργείται η έννοια του χώρου και του χρόνου της κλασικής Φυσικής- χώρος και χρόνος ενοποιούνται στην έννοια του "Χωρόχρονου" που έχει 4 διαστάσεις. Δεν έχει πλέον νόημα να μιλάμε για τον χώρο ξεχωριστά απ' τον χρόνο. Ο χρόνος παύει να ακολουθεί την γραμμική πορεία της κλασικής Φυσικής και γίνεται ελαστικός. Οι έννοιες και τα μεγέθη του χώρου και του χρόνου είναι σχετικά και εξαρτούνται απ' τον εκάστοτε παρατηρητή.

Η θεωρία του Αϊνστάιν προκάλεσε μια αλλαγή στην εικόνα του κόσμου που παρουσίαζε η κλασική θεώρηση της Φύσης. Σαν άμεση συνέπεια της θεωρίας αυτής, ήταν η συνειδητοποίηση ότι η μάζα δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια μορφή ενέργειας. Η διάσημη εξίσωση E = mc2, δήλωνε ότι κάθε υλικό αντικείμενο έχει μέσα αποθηκευμένη μια ποσότητα ενέργειας, αλλά και ότι ένα ποσό ενέργειας ισοδυναμούσε με μια μάζα, με ύλη. Έτσι στην ορολογία των επιστημόνων του 20ου αι. εντάχθηκε η έννοια της "Υλοενέργειας".

Θεμελιώδη σημασία στην εικόνα του κόσμου που διαμόρφωσε η Θεωρία της Σχετικότητας, κλήθηκε να παίξει η παγκόσμια σταθερά c, η ταχύτητα του φωτός. Έτσι κάθε φορά που θέλουμε να μελετήσουμε φαινόμενα που περιλαμβάνουν ταχύτητες κοντά στην ταχύτητα του φωτός (όπως οι κινήσεις των σωματιδίων στα πειράματα της Ατομικής και Πυρηνικής Φυσικής), θα πρέπει να παραμερίσουμε την κλασική Φυσική και να υπολογίσουμε τις αρχές της Θεωρίας της Σχετικότητας. Η εμβέλεια της κλασικής Φυσικής περιορίζεται στα φαινόμενα "μεσαίου μεγέθους", δηλ. στα απλά καθημερινά φαινόμενα.
Το 1915 ο Αϊνστάιν δημοσιεύει τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας, στην οποία συμπεριέλαβε τη βαρύτητα. Η δύναμη της βαρύτητας κύρτωνε τον χώρο και τον χρόνο. Χώρος, χρόνος και ενέργεια δεν είναι πια έννοιες ανεξάρτητες, αλλά τρεις οντότητες που συνυπάρχουν πάντα ενωμένες. Πλέον οι μετρήσεις που αφορούν το χώρο και το χρόνο είναι σχετικές και εξαρτούνται απ' την κατανομή της μάζας στο Σύμπαν. Η κλασική Ευκλείδεια Γεωμετρία δεν μπορεί να περιγράψει τον κυρτό διάστημα που προκύπτει απ' την καμπύλωση που προκαλούν στο διάστημα οι πλανήτες και οι ήλιοι, και περιορίζεται στην περιγραφή δισδιάστατων "γήινων" χώρων. Τον ουράνιο χώρο θα μπορούν πλέον να περιγράψουν άλλες Γεωμετρίες (όπως η γεωμετρία Riemann) και μαθηματικά μοντέλα που είχαν ήδη αναπτυχθεί ή αναπτύχθηκαν μετά τη δημοσίευση της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας.

Ολα όσα θα θέλατε να ξέρετε για τον χρόνο σε ένα μεγάλο αφιέρωμα

Μετάφραση κειμένων: Θεοδώρα Τσώλη, Λαλίνα Φαφούτη, RSS
 
Άλλοτε τρέχει, άλλοτε κυλά και μερικές φορές σταματά. Τον μετράμε, τον χάνουμε και συχνά θα θέλαμε να είχαμε περισσότερο. Ο χρόνος μοιάζει κάτι τόσο φυσικό ώστε συνήθως ξεχνάμε πόσο παράξενη είναι αυτή η έννοια. Όσο πιο πολλά μας αποκαλύπτονται από την επιστήμη γι' αυτόν τόσο πιο αλλόκοτος μας φαίνεται. Πώς ξεκίνησε; Γιατί κυλάει μόνο προς μία κατεύθυνση; Είναι πραγματικός ή αποκύημα της φαντασίας μας; Μπορούμε να ταξιδέψουμε στον χρόνο; Πώς τον αντιλαμβάνεται το σώμα και το μυαλό μας; Πώς τον μετρούν τα κράτη της Γης και οι επιστήμονες; Και μήπως κάποτε μας τελειώσει πραγματικά; Στις επόμενες σελίδες θα βρείτε απαντήσεις για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της πιο αινιγματικής διάστασης.

Σειρά άρθρων από το μεγάλο αφιέρωμα που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ στις 31/12/2011, τα οποία θα παρουσιασθούν τμηματικά:

ΠΩΣ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ Ο ΧΡΟΝΟΣ Του Stuart Clark
ΤΟ ΒΕΛΟΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ της Amanda Gefter
ΘΑ ΤΑΞΙΔΕΨΟΥΜΕ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ; του Μarcus Chown
ΤΟ ΑΚΡΙΒΕΣΤΕΡΟ ΡΟΛΟΪ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ του Richard Webb
Ο ΜΕΤΡΟΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ της Linda Geddes
ΧΡΟΝΟΥ ΑΙΣΘΗΣΗ της Linda Geddes
Η ΦΥΛΗ ΧΩΡΙΣ ΧΡΟΝΟ του Chris Sinha
ΖΩΗ ΣΤΑ ΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ της Sally Adee
ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑ ΤΩΝ ΠΑΝΤΩΝ του Richard Webb
ΠΟΤΕ ΓΕΡΝΑΜΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ;
ΘΑ ΤΕΛΕΙΩΣΕΙ Ο ΧΡΟΝΟΣ; Tου Stephen Battersby

ΠΩΣ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ Ο ΧΡΟΝΟΣ
Του Stuart Clark

Τι είναι ο χρόνος; Το ερώτημα έχει απασχολήσει μερικά από τα μεγαλύτερα μυαλά - από τους αρχαίους φιλοσόφους ως τους επιστήμονες του Διαφωτισμού και ακόμη παραπέρα.
Παρ' όλα αυτά, ύστερα από χιλιετίες στοχασμού και επιστημονικής προόδου η συναίνεση γύρω από τη φύση του χρόνου δεν έχει επιτευχθεί. «Μπορούμε να αναγνωρίσουμε τον χρόνο αλλά δεν τον καταλαβαίνουμε» λέει ο φιλόσοφος Τζούλιαν Μπάρμπουρ. «Είναι αξιοσημείωτο ότι υπάρχει τόσο μικρή συμφωνία σχετικά με το τι είναι ο χρόνος, ή ακόμη και σχετικά με το πώς πρέπει να διερευνήσουμε μια απάντηση σε αυτό».
Αυτό ίσως συμβαίνει επειδή η βαθιά κατανόηση του χρόνου αποδείχθηκε σχεδόν περιττή για την πρόοδό μας. Στη Φυσική, για παράδειγμα, οι νόμοι του Νεύτωνος για την κίνηση, η Γενική Θεωρία της Σχετικότητας του Αϊνστάιν και η Κβαντική Θεωρία δεν απαιτούν από εμάς να γνωρίζουμε τη φύση του χρόνου για να τις κάνουμε να λειτουργήσουν. Ακόμη και οι ωρολογοποιοί δεν χρειάζεται να καταλαβαίνουν τον χρόνο. Τα ρολόγια, παρ' όλα αυτά, μας δίνουν μια ένδειξη ως προς το πού θα πρέπει να επικεντρώσουμε τις προσπάθειές μας, επειδή ένα ρολόι χρειάζεται κάποιο είδος κινούμενου τμήματος για να εκτιμήσει την πάροδο του χρόνου. Αυτό μπορεί να είναι το τικ-τακ ενός εκκρουστήρα, οι παλμοί ενός κρυστάλλου χαλαζία ή η εκτόξευση ενός σωματιδίου από ένα ραδιενεργό άτομο - με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο θα πρέπει να υπάρχει κίνηση.

 Μια μεγάλη παραγωγή που αφορά στην Ελλάδα και στον αρχαίο Πολιτισμό της -και κατ' επέκταση τις επιρροές της στον δυτικό πολιτισμό- έχει βγει σε αίθουσες IMAX (γιγάντιες οθόνες) σε Αμερική, Αυστραλία, Καναδά, Δανία, Γερμανία, Ολλανδία, Σιγκαπούρη και Σουηδία.

Η ταινία, έχει δημιουργηθεί με τη βοήθεια της τεχνολογίας ώστε να αναπαραστήσει το παρελθόν όσο πιο πειστικά γίνεται. Χρησιμοποιούνται εναέριες λήψεις, που είναι αρκετά εντυπωσιακές.

ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΤΕ ΤΟ ΠΙΟ ΚΑΤΩ ΕΙΚΟΝΙΔΙΟ

ΤΗΣ ΧΡΥΣΑΣ ΝΑΝΟΥ

Θέση στο κέντρο του παγκόσμιου χάρτη μουσείων σύγχρονης τέχνης διεκδικεί η Θεσσαλονίκη με τη δημιουργία ενός νέου φορέα που βρίσκεται ήδη στα σκαριά από το υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού. Ο νέος φορέας θα προκύψει από τη συνένωση του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, δύο δραστήριων οργανισμών που εδώ και χρόνια λειτουργούν στη Θεσσαλονίκη σε δρόμους παράλληλους και φιλοδοξεί να δώσει καινούργια ώθηση στην καλλιτεχνική δημιουργία σε μία εποχή γενικής κρίσης και μαρασμού.

Εφόσον τα δύο μουσεία συνενωθούν, όπως σχεδιάζεται, θα προκύψει στη θέση τους ένας καινούργιος οργανισμός, που θα έχει στη διάθεσή του τη μεγαλύτερη συλλογή έργων σύγχρονης και μοντέρνας τέχνης στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια (πάνω από 5.000 έργα), καθώς και αρχεία για τις τέχνες με περισσότερες από 10.000 μονάδες.

Το 2012 συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την ανακάλυψη των κοσμικών ακτίνων στην ατμόσφαιρα από τον αυστριακό φυσικό Victor Hess (1883-1964), οι οποίες προέρχoνται από τα βάθη του διαστήματος. Του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 1936. Το έργο του θα εορταστεί με μια σειρά συναντήσεων σε όλο τον κόσμο.

Ο Victor Hess κάνει μάθημα στο πανεπιστήμιο

 Ο Victor Hess απέδειξε ότι η η κοσμική ακτινοβολία είναι μια ακτινοβολία που προκαλεί τον ιονισμό του αέρα. Στα πειράματα που έκανε την διετία 1911-1912, ο Hess, με αερόστατα γεμάτα πειραματικά όργανα και σε ύψος 5.000 μέτρα, ανακάλυψε πως η ένταση της άγνωστης ακτινοβολίας αυξάνεται σημαντικά με το ύψος και διατηρούσε την ίδια περίπου ένταση ημέρα και νύχτα. Αφού απέκλεισε το ενδεχόμενο να προέρχεται η κοσμική ακτινοβολία από τον ήλιο, τα πειράματα τον οδήγησαν αφ' ενός στον εντοπισμό των σωματιδίων που την συνθέτουν και αφ' ετέρου στον τρόπο που η ύλη καταστρέφεται και δημιουργείται.