Φίλοι του Τ.Μ.Θ.

Σε μια χώρα με άπλετο ήλιο όπως η Ελλάδα φαντάζει αυτονόητο ότι πρέπει να ποντάρουμε «τα ρέστα μας» στην ηλιακή ενέργεια. Τι είναι αυτό που μας κρατάει πίσω και τι υπόσχονται οι νέες τεχνολογίες;

Καφαντάρης Τάσος

Όσο ο Ήλιος «λούζει» την Ελλάδα, οι ελπίδες δεν σβήνουν

 Ο χάρτης κατανομής της ηλιοφάνειας στην Ευρώπη. Η Κρήτη και το Αιγαίο εισπράττουν «κιλοβάτ Σαχάρας»  

Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι - τουρίστες κυρίως - που αναρωτιούνται γιατί με τόσο ήλιο έχουμε ακόμη... περισσότερες διαφημιστικές πινακίδες στις ταράτσες μας από φωτοβολταϊκά. Αλλά υπάρχουν και πολλοί Ελληνες που επένδυσαν στα φωτοβολταϊκά και... δεν θέλουν να τους μιλούν γι' αυτά. Η παραδοξότητα αυτή έχει τις «γραφικές» οικονομικές εξηγήσεις της, αλλά και σε διεθνές επίπεδο εύλογα αιωρείται το ερώτημα: εφόσον μας λένε ότι η ηλιακή ενέργεια που φθάνει στη Γη είναι 6.000 φορές μεγαλύτερη της ενέργειας που καταναλώνουν όλοι μαζί οι άνθρωποι (89 Petawatt έναντι 15 Terawatt) και ότι η ηλιακώς παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια έχει την υψηλότερη ενεργειακή πυκνότητα (170 Watt ανά τετραγωνικό μέτρο) από όλες τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, γιατί η εκμετάλλευσή της παραμένει ισχνή;

Όπως θα σας πει κάθε «ενεργειακός σύμβουλος», η συνταγή επιτυχίας μιας φωτοβολταϊκής επένδυσης είναι γινόμενο της ηλιοφάνειας, της επιφάνειας κάλυψης και της αποδοτικότητας των στοιχείων. Με την ηλιοφάνεια να είναι από σταθερή ως αύξουσα και την τιμή των φωτοβολταϊκών μονάδων να πέφτει συνεχώς - 60% μείωση από το 2008 ως το 2011 - η σημασία της έκτασης που θα καλύψουμε μειώνεται. Αρα, για να φθάσουμε στην απάντηση, θα έλεγε κανείς ότι μας μένει να βρούμε τι κρατάει χαμηλή την αποδοτικότητα των φωτοβολταϊκών στοιχείων.

Tο όριο Shockley-Queisser

Θεωρητικά, από τη μεριά της Φυσικής, η απάντηση υπάρχει και έχει όνομα: το όριο Shockley-Queisser. Τι είναι αυτό το όριο; Είναι η θεωρητικώς μέγιστη απόδοση ενός φωτοβολταϊκού κυττάρου, που μέτρησαν το 1961 οι αμερικανοί εφευρέτες των ημιαγωγών William Shockley και Hans Queisser. Προκειμένου για φωτοβολταϊκά φτιαγμένα από πυρίτιο, με μονή ένωση p-n και διάκενο ζώνης 1,1 eV (ηλεκτρονιοβόλτ), η μέγιστη αυτή απόδοση είναι κάπου 33,7%. Δηλαδή, από την όλη ηλιακή ακτινοβολία που φθάνει σε ένα φωτοκύτταρο (κάπου 1.000 W/m²) μόνο το 33,7% μετατρέπεται σε ηλεκτρισμό (337 W/m²).

Μαρία Μοντεσσόρι ,1870-1952 (Maria Montessori)

Η Μαρία Μοντεσσόρι, της οποίας η προσωπικότητα και το έργο αποτελούν σημαντικό σταθμό στη μελέτη της σύγχρονης παιδαγωγικής σκέψης, γεννήθηκε στην επαρχία Chiaravalle της Ιταλίας το 1870.

Σπούδασε ιατρική , της οποίας αναγορεύτηκε διδάκτωρ το 1896. Η επιθυμία και η ανάγκη της για βαθύτερη παιδαγωγική μόρφωση την οδήγησαν να εγγραφεί το 1902 στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ρώμης, όπου σπούδασε Παιδαγωγική, Φιλοσοφία και Ψυχολογία.

Στην ψυχιατρική κλινική του Πανεπιστημίου είχε την ευκαιρία να ασχοληθεί με παιδιά με νοητική υστέρηση. Τότε διαπίστωσε ότι η Παιδαγωγική πρέπει να συνεργαστεί με την Ιατρική για την θεραπεία αυτών των παιδιών γιατί, ακόμα και αυτά τα άτυχα παιδιά, όταν ενθαρρύνονταν κατάλληλα, αποκτούσαν ένα αυθόρμητο ενδιαφέρον στη μάθηση και μία αυθόρμητη αυτοπειθαρχία.

Η Μοντεσσόρι ίδρυσε το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο για τη μελέτη των προβλημάτων των τροφίμων του φρενοκομείου της Ρώμης. Στο ινστιτούτο αυτό δίδαξε και η ίδια και εφάρμοσε τη μέθοδό της, την οποία ύστερα θέλησε να εφαρμόσει και στα ομαλώς αναπτυσσόμενα άτομα. Η Μ. Μοντεσσόρι αναρωτιέται : «ενώ όλοι θαύμαζαν τα καθυστερημένα παιδιά του σχολείου μου, εγώ αναζητούσα τις αιτίες που κρατούσαν τόσο πίσω τα γερά και ευτυχισμένα παιδιά των κανονικών σχολείων που στα τεστ νοημοσύνης ήταν ίσα με τους δικούς μου δύστυχους μαθητές».

Όσο περισσότερο εμβάθυνε στην ανώμαλη αυτή κατάσταση, τόσο περισσότερο δυνάμωνε η πεποίθησή της ότι η αιτία βρισκόταν σε κάποια διαφορά στις εκπαιδευτικές αρχές.

Έτσι το 1909, όταν η Μοντεσσόρι εγκατέλειψε τη δουλειά της με τα παιδιά στο επανορθωτικό σχολείο της Ρώμης, δούλευε κιόλας στο μυαλό της την ιδέα μιας διαφορετικής εκπαιδευτικής αγωγής των παιδιών στα σχολεία. Έτσι, σαν υφηγήτρια του Πανεπιστημίου της Ρώμης επέτεινε τη δράση της στην ίδρυση και οργάνωση κέντρων προσχολικής αγωγής, τα οποία ονόμασε «σπίτια του παιδιού» και στο συγγραφικό της έργο, το οποίο την κατέστησε διεθνώς γνωστή, ιδιαίτερα το περίφημο επιστημονικό της σύγγραμμα «η μέθοδος της επιστημονικής παιδαγωγικής και το σπίτι των παιδιών».

Οι εμπνευσμένες εκπαιδευτικές ιδέες της Μ. Μοντεσσόρι έπιασαν βαθιές ρίζες σε όλο τον κόσμο και αποδείχτηκε ότι μπορούν να έχουν καθολική εφαρμογή, ανεξάρτητα από χώρα και φυλή. Με το σύστημά της απέβλεψε στο σεβασμό της αναπτύξεως του παιδιού, στη βοήθεια να εκδηλώσει τις ικανότητές του και στην εδραίωση, μέσω της υγιούς, δίκαιας και δημοκρατικής αγωγής, μιας ειρηνικής ανθρωπότητας, στην οποία ο εγωισμός, οι ανισότητες, οι πόλεμοι και η άσκηση βίας, με οποιοδήποτε τρόπο, δε θα έχουν θέση.

Το Μοντεσσοριανό σύστημα κυρίως αναφέρεται στην αγωγή των αισθήσεων, στην αγωγή των μυών, στην αγωγή της ευφυΐας και στην αγωγή των κοινωνικών συναισθημάτων και της ηθικής βουλήσεως.

Κριτική ματιά από τη σκοπιά του εκπαιδευτικού

του ΓΙΑΝΝΗ ΚΕΡΑΣΑΡΙΔΗ*

Ενότητα I - Εισαγωγή

Μια πρώτη θέση

Γνωρίζουμε ότι κάθε αντικείμενο, κάθε φαινόμενο της φύσης και της κοινωνίας έχει κάποιο περιεχόμενο και κάποια μορφή. Με τη λέξη περιεχόμενο εννοούμε καθετί που βαρύνει και δίνει τα χαρακτηριστικά και την έννοια των αντικειμένων και των φαινομένων. Με τη λέξη μορφή εννοούμε τον τρόπο οργάνωσης αυτού του περιεχομένου, που συνδέει σε ένα ενιαίο σύνολο όλα τα βασικά στοιχεία που συνθέτουν το περιεχόμενο και που χωρίς αυτή τη μορφή είναι αδιανόητο και ανύπαρκτο το περιεχόμενο.

Με βάση τα παραπάνω και, αν λάβουμε υπ' όψη μας, ότι κάθε πράγμα συμπεριφέρεται και εξελίσσεται με βάση δύο παράγοντες

α. τον ορισμό του ( δηλ. το περιεχόμενο και τη μορφή του )

β. το περιβάλλον στο οποίο υπάρχει,

τότε και μόνο θα μπορέσουμε να αποκωδικοποιήσουμε την, εν γένει, στάση του απέναντι στο περιβάλλον του και τις προσδοκίες που απορρέουν απ' αυτό.

Μια απαραίτητη προϋπόθεση

Δεν είναι λίγοι αυτοί που κάνουν ένα σοβαρότατο λάθος στην προσπάθειά τους να ερμηνεύσουν τη στάση ενός π.χ. μαθητή απέναντι σε θέματα που αφορούν την επίτευξη των σκοπών του Σχολείου. Οι άνθρωποι αυτοί απομονώνουν το μαθητή από μια σειρά περιβάλλοντα με τα οποία βρίσκεται σε διαρκή αλληλεπίδραση και τον "βλέπουν μόνο σε σχέση με το σχολικό περιβάλλον. Αυτό ακριβώς είναι και η αιτία να γράφουν ή να λένε φληναφήματα, επενδύοντάς τα με αρκετή δόση "επιστημοσύνης", χωρίς ποτέ τους να αγγίζουν την πραγματικότητα. Εμείς θα εξετάσουμε το θέμα σε σχέση με τους παράγοντες εκείνους που, κατά τη γνώμη μας, έχουν καθοριστική επίδραση πάνω στο μαθητή.

Απαραίτητη προϋπόθεση για σωστά συμπεράσματα δεν είναι να εξετάζουμε το αποτέλεσμα, αλλά να διερευνούμε τα αίτια που προκάλεσαν το συγκεκριμένο αποτέλεσμα και τα αίτια αυτά βρίσκονται μόνιμα μέσα στα περιβάλλοντα με τα οποία βρίσκεται σε αδιάλειπτη αλληλεπίδραση ο μαθητής.

 Θανάση Δρίτσα, στην μνήμη του καθηγητή Παντελή Ξαγοράρη

Το πρόβλημα του ωραίου και της ομορφιάς απασχόλησε και απασχολεί ψυχολόγους, παιδαγωγούς, κοινωνιολόγους και κάθε άνθρωπο που μπορεί να αντιληφτεί πόσο ουσιαστικό φαινόμενο αποτελεί η δίψα για ομορφιά η οποία και γεννά την τέχνη δηλ. τη ζωγραφική, τη γλυπτική, την αρχιτεκτονική , την ποίηση, τη λογοτεχνία και τη μουσική. Υπάρχουν βέβαια δύο στάσεις απέναντι στην ομορφιά. Η πρώτη περιλαμβάνει αυτούς που αισθάνονται δηλ. βλέπουν, ακούν, αγγίζουν, αλλά δεν απορούν ούτε ψάχνουν πέραν της απλής αίσθησης.

Η δεύτερη στάση περιλαμβάνει όχι μόνον αυτούς που αισθάνονται αλλά επίσης ψάχνουν και το γιατί, αναζητούν τις κοινωνικές και ψυχολογικές σημασίες των αισθητών. Οι άνθρωποι που υιοθετούν την πρώτη στάση δεν μπορούν συνήθως να ξεχωρίσουν το γεωμετρικό κάλλος ενός αμφορέα από την ιδιότητα του να μεταφέρει νερό, δεν μπορούν να δουν το κάλλος στη γραμμή και τα χρώματα ενός ψαριού, αλλά βλέπουν την κατάληξη του στο τηγάνι ! Πρέπει πριν αρχίσει κάποιος να αναζητά το τι είναι ωραίο να ξεκαθαρίσει μέσα του ότι η αναζήτηση της ομορφιάς- κυρίως μέσω της τέχνης -είναι διαδικασία ανιδιοτελής, δηλ. χωρίς πρακτική ωφέλεια. Η εξέλιξη της τέχνης από τις πρωτόγονες κοινωνίες προς την περίοδο των ιστορικά σημαντικών πολιτισμών είναι μια προοδευτική πορεία από την εξηρτημένη τέχνη στην τέχνη που οδηγεί στη κατάκτηση μιας ομορφιάς μη εξηρτημένης από βιοτικούς η άλλους πρακτικούς παράγοντες αλλά αυθύπαρκτης και αυτόνομης.

Στά πλαίσια της αναζήτησης των νόμων της ομορφιάς-εφόσον αποδεχθεί ο λογικός νους ότι υπάρχουν αυτοί-δεν θα μπορούσαμε να αγνοήσουμε τη συνεισφορά των Πυθαγορείων και του Πλάτωνα στη διαμόρφωση μιας θεωρίας για την ομορφιά που επέδρασε αποφασιστικά στην εξέλιξη της σκέψης από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Οι Πυθαγόρειοι ήσαν οι πρώτοι που ασχολήθηκαν με την μαθηματικοποίηση των νόμων της αρμονίας και συσχέτισαν τούς αριθμούς και τίς αναλογίες αριθμών με τούς νόμους της μουσικής. Οι Πυθαγόρειοι με την διαίρεση του μονοχόρδου σε απλούς αριθμητικούς λόγους 1:2, 2:3 και 3:4 έφεραν στο φώς τα μουσικά διαστήματα της ογδόης ( διαπασών κατά την πυθαγόρεια ορολογία), της πέμπτης (διαπέντε κατά την πυθαγόρεια ορολογία) και της τετάρτης αντίστοιχα (διατεσσάρων σύμφωνα με την πυθαγόρεια ορολογία) τα οποία αποτελούν και την βάση κατασκευής όλων των μουσικών συστημάτων μέχρι και τις μέρες μας. Ο Πλάτων στα έργα του μιλά για την ύπαρξη μιας ομορφιάς ουσιαστικής, της μορφής του ωραίου που συλλαμβάνεται από το νου και υπερβαίνει τη μεταβλητή ομορφιά των συγκεκριμένων αντικειμένων.

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα υπάρχει μία ιδανική μορφή του ωραίου σε ένα ιδεατό κόσμο, ξεχωριστό από τον εμπειρικό κόσμο η οποία έχει τον ίδιο τρόπο ύπαρξης όπως οι μαθηματικές οντότητες των αριθμών και της τέλειας ισότητας. Ο Πλάτων αποδέχεται την ύπαρξη της ομορφιάς σε απλά πράγματα, όπως στους τόνους των φθόγγων, που είναι λείοι και λαμπροί και που αναδίδουν μία καθαρή μελωδία και είναι ωραίοι όχι σχετικά με κάτι άλλο αλλά καθ' εαυτούς (Φίληβος 51β) η όπως και τα απλά γεωμετρικά σχήματα, η ευθεία και η καμπύλη, τα επίπεδα και τα στερεά που παράγονται από αυτές και γίνονται με τόρνο, διαβήτη και κανόνα τα οποία είναι και αυτά ωραία καθ? εαυτά (Φίληβος 51γ).

Είναι η μεγαλύτερη πρόκληση της χημείας - να βρούμε συστήματα που να μετατρέπουν το νερό και τον ήλιο με αποτελεσματικό τρόπο σε φθηνή, καθαρή ενέργεια για όλους.

Κοιτάξτε ένα φυτό να απορροφά την ενέργεια του ήλιου. Είναι δύσκολο να μην αισθανθείτε μια χροιά από ζήλια. Εκεί κάθεται κάθε μέρα αποσπώντας τεράστιες ποσότητες καυσίμων από το ηλιακό φως, χωρίς όλο αυτό το διάστημα να αποβληθεί τίποτα περισσότερο βλαβερό από το οξυγόνο που χρειαζόμαστε για να αναπνέουμε. Από την άλλη μεριά η εξαγωγή καυσίμων από τα βάθη της Γης είναι κατά εξοντωτικό τρόπο μια δαπανηρή υπόθεση: κάνουμε εξόρυξη κάρβουνου, πετρελαίου και φυσικού αερίου από το έδαφος και όταν τα καίμε παράγουν πολύ περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από ό,τι μπορεί η Γη να απορροφήσει.

Αυτό που δεν κάνουμε είναι να μιμηθούμε την τακτική των φυτών, τους αληθινούς πράσινους πολεμιστές. "Περισσότερη ηλιακή ενέργεια πέφτει στη Γη σε 1 ώρα από ό,τι χρησιμοποιεί η ανθρωπότητα σε έναν ολόκληρο χρόνο", λέει ο Nate Lewis, χημικός στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας στη Πασαντένα. Ξέρουμε πώς να μετατρέψουμε αυτήν την ενέργεια σε ηλεκτρική ενέργεια - για παράδειγμα με τα φωτοβολταϊκά. Αλλά ο ήλιος δεν λάμπει πάντα, όταν και όπου θέλουμε. Μέσω της φωτοσύνθεσης, τα φυτά έχουν την αξιοζήλευτη ικανότητα να μετατρέπουν το ηλιακό φως σε καύσιμα, έτσι ώστε να μπορούν να την αποθηκεύουν και να την καίνε αργότερα. Εάν θα μπορούσαμε να κάνουμε το ίδιο, τότε με την αποθήκευση της ηλιακής ενέργειας κατ ?ευθείαν σε μια δεξαμενή καυσίμων, ένα μεγάλο μέρος των ενεργειακών προβλημάτων μας θα λυθεί.